Η θεραπευτική σχέση, μια σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής

Όταν αναφερόμαστε στην ψυχοθεραπεία ιδιαίτερη μνεία δίνεται στη θεραπευτική σχέση, θεωρώντας την ως τον πυρήνα της όλης διαδικασίας, ως το στοιχείο εκείνο το οποίο καθορίζει την εξέλιξη και την πορεία της θεραπείας ενός ατόμου.

Τι είναι η θεραπευτική σχέση;

Η θεραπευτική σχέση είναι η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο. Μοιάζει με τις σχέσεις που ο θεραπευόμενος συνήθως αναπτύσσει με άτομα του κοινωνικού του περίγυρου, όμως ταυτόχρονα διαφέρει γιατί είναι μια οριοθετημένη σχέση που υπακούει σε κάποιους κανόνες.

Τι εννούμε όταν λέμε ότι μοιάζει με τις υπόλοιπες σχέσεις του θεραπευόμενου;

Η συνεδρία είναι ένας ασφαλής για τον θεραπεύομενο χώρος, όπου έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Αναπόφευκτα θα μεταφέρει μέσα σε αυτόν συνήθειες, φόβους, άγχη, συμπεριφορές που εμφανίζονται και σε άλλα πλαίσια. Η συνεδρία δηλαδή είναι ως ένα βαθμό ένας καθρέφτης αυτού που γενικότερα συμβαίνει στη ζωή του θεραπευόμενου. Έτσι, ο τρόπος με τον οποίο εκείνος ως επι το πλείστον σχετίζεται με άλλα άτομα θα μεταφερθεί και στο θεραπευτικό δωμάτιο. Ένας θεραπευόμενος που δυσκολεύεται με την εγγύτητα, θα κρατήσει σε απόσταση τον θεραπευτή του, ένας άλλος ο οποίος δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης, θα αναζητήσει μια τέτοια σχέση και μέσα στη θεραπεία του. Άρα λοιπόν, με όποιο τρόπο έχει μάθει να αλληλεπιδρά με τους σημαντικούς άλλους, τον ίδιο αυτό τρόπο θα χρησιμοποιήσει και στη θεραπεία του. Βεβαίως, όλα αυτά σταδιακά καθρεφτίζονται και δουλεύονται με το θεραπευτή καθώς τις περισσότερες φορές είναι και βασική αιτία του προβλήματος.

Από την άλλη, η θεραπευτική σχέση μπορεί να μοιάζει με τις γενικότερες σχέσεις του θεραπευόμενου, ωστόσο όπως προανάφεραμε διαφέρει γιατί υπάρχουν συγκεκριμένα όρια και κανόνες στους οποίους υπακούει. Τα όρια αυτά είναι ευθύνη του θεραπευτή να τα θέσει, για να μπορέσει να δημιουργήσει έτσι μια σχέση, η οποία θα ωφελήσει τον θεραπευόμενο του.

Ποια είναι αυτά τα όρια;

Καταρχήν η θεραπευτική σχέση ακολουθεί πρακτικούς κανόνες, όπως είναι το καθορισμένο χρονικό πλαίσιο αλλά και ο τόπος συνάντησης. Δεύτερον, μέσα σε αυτή τη σχέση αποκλειστικό μέλημα έχουν οι ανάγκες του θεραπευόμενου. Οτιδήποτε λέγεται ή γίνεται κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, θα πρέπει να έχει ως στόχο τη θεραπεία του πελάτη και την επίτευξη του αρχικού αιτήματος. Ο θεραπευτής δεν συζητάει τις δικές του ανησυχίες ή τα καθημερινά του προβλήματα κατά τη διάρκεια των συνεδριών, ούτε παραθέτει τις προσωπικές του εμπειρίες.

Βέβαια σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι έχουν γίνει αρκετές αναφορές στην αυτοακάλυψη του θεραπευτή. Στο βαθμό δηλαδή με τον οποίο ο θεραπευτής επιτρέπεται να αποκαλύψει προσωπικές πληροφορίες. Αρκετές σχολές ψυχολογίας θεωρούν ότι αυτό είναι τελείως απαγορευτικό, ενώ άλλες πιο ελαστικές επιτρέπουν έναν βαθμό αυτοαποκάλυψης. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν μπορούμε να αποκλείουμε συνεχώς τον πελάτη μας από την ζωή μας. Κάποια στιγμή θα ρωτήσει, θα θελήσει να μάθει αν είμαστε παντρεμένοι, αν έχουμε παιδιά, από πού είναι η καταγωγή μας. Αξιολογώντας εκείνη τη στιγμή το κίνητρο του πελάτη πίσω από αυτή την ερώτηση, αποφασίζουμε αν θα απαντήσουμε ή αν θα την χρησιμοποιήσουμε ως αφορμή για να διερευνήσουμε περαιτέρω θέματα που αφορούν τον θεραπευόμενο μας. Επιπλέον μπορούμε να αποφασίσουμε να αναφέρουμε κάποια στοιχεία δικά μας στον πελάτη μας, όταν κρίνουμε ότι αυτό θα τον ωφελήσει σε όσα συζητάμε. Πάντα ό,τι κάνουμε μέσα στη θεραπεία πρέπει να έχει ως στόχο την παροχή βοήθειας προς τον θεραπευόμενο.

Εμπιστοσύνη και αποδοχή.

Η θεραπευτική σχέση είναι μια σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής. Είναι καθήκον του θεραπευτή να δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας και σεβασμού, ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο θεραπευόμενος θα μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα, χωρίς να νιώθει ότι κάποιος τον κρίνει για όσα πράττει ή σκέφτεται. Αυτή η άνευ όρων αποδοχή του θεραπευόμενου είναι από μόνη της θεραπευτική καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν εμπειρίες απόρριψης που έχουν καθορίσει τη ζωή και τις επιλογές τους.

Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο είναι να υπάρχουν αμφίδρομα θετικά συναισθήματα. Τόσο ο θεραπευτής όσο και ο θεραπευόμενος πρέπει να νιώθουν άνετα ο ένας με τον άλλο και η συνεδρία να είναι μια παραγωγική διαδικασία. Όταν τα συναισθήματα είναι αρνητικά, τότε χρειάζεται να προσπαθήσουμε να τα διαχειριστούμε εντός της θεραπείας. Αν ωστόσο παραμένουν τότε θα πρέπει η θεραπεία να διακοπεί και ο θεραπευόμενος να παραπεμφθεί σε άλλον ειδικό.

Πόσο κοντά μπορούμε να έρθουμε με το θεραπευόμενό μας;

Η θεραπευτική σχέση είναι μια σχέση συμμαχίας απέναντι στο πρόβλημα, απέναντι στο σύμπτωμα του πελάτη. Πρέπει να έρθουμε τόσο κοντά ώστε να μπορέσουμε να δείξουμε ενσυναίσθηση και να τον βοηθήσουμε να νιώσει άνετα, αλλά και τόσο μακριά για να διατηρήσουμε την απαραίτητη ουδετερότητα. Δεν πρέπει ο θεραπευτής να εμπλακεί συναισθηματικά στο πρόβλημα του πελάτη του, διότι όσο πιο πολύ εμπλεκόμαστε τόσο πιο δύσκολο είναι να βοηθήσουμε. Δείχνουμε αυθεντικό ενδιαφέρον και σεβασμό χωρίς όμως να κάνουμε το πρόβλημα του δικό μας. Σε αυτό το πλαίσιο απαγορεύεται να διατηρούμε κοινωνικές επαφές ή να δημιουργούμε φιλικές ή ερωτικές σχέσεις με τους θεραπευόμενους μας και φυσικά δεν αναλαμβάνουμε συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα.

Όπως προαναφέραμε η θεραπευτική σχέση έχει συγκεκριμένα όρια μέσα στα οποία κινείται. Για ακόμα μια φορά ο στόχος είναι η παροχή βοήθειας. Τα όρια αυτά εξασφαλίζουν τις κατάλληλες συνθήκες για να επιτευχθεί αυτή η βοήθεια. Χωρίς αυτά, το πιο πιθανό είναι ότι η θεραπεία θα αποτύχει.