ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΝΟΧΗΣ

παραθεώρηση του αξιολογικού συστήματος ζωής του ασθενούς, εκ μέρους του ψυχοθεραπευτή, κλείνει τα μάτια της ψυχοθεραπείας μπροστά στο βασικότερο υπαρξιακό του πρόβλημα το πρόβλημα της ενοχής. Η ψυχοθεραπεία δεν παραθεωρεί απλώς το αίσθημα ένοχης (Schuldgefuhl), αλλά το αποστρέφεται και πολλές φορές δείχνει ότι το «μισεί». Επειδή, ακριβώς, ο όρος ενοχή ηχεί πάντοτε σαν το αρνητικό κατάλοιπο αξιολογικών βιώσεων του ατόμου, η ψυχοθεραπεία, που επιμένει να θέλει (πάντοτε θεωρητικά) να μένει μακριά από συσχετίσεις με ηθικές ή πνευματικές αξίες, αρνείται ακόμη και την ψυχολογική υπόσταση της ενοχής στον υπαρξιακό χώρο της ατομικής ζωής.

Το αίσθημα της ενοχής είναι για την ψυχοθεραπεία ουτοπικό βίωμα, φαντασίωση, «ασήμαντο» επιφαινόμενο της ψυχικής νοσηρότητας. Μάλιστα, ιδιαιτέρως η φροϋδική ψυχανάλυση, για να βοηθήσει το νευρωτικό άτομο να αποδεσμευθεί από τις (νευρωτικές) συνέπειες καταπιεστικών «απαγορεύσεων», προτείνει την εξουδετέρωση της (πατρικής) αυθεντίας. Το άτομο που θέλει να βιώσει την ψυχική του υγεία πρέπει να αποδεσμευθεί (ή να αποδεσμεύεται) από κάθε «πρέπει» που εκφράζει μια οποιαδήποτε «πατρική» προσταγή.

Κάθε «πρέπει» πρέπει να απορρίπτεται

Αυτόν τον υπαρξιακό διάλογο των δύο συγκρουόμενων «πρέπει» δεν τον έχει ακόμη υποπτευθεί η ψυχανάλυση σαν προβολή της δικής της συγκρούσεως στον ανθρώπινο ψυχικό χώρο. Κι εδώ συλλαμβάνεται να μυθολογεί «ασυνείδητα». Γιατί μόνο αν μπορούσε ποτέ να ξεφύγει το άτομο από το στενό χώρο του «πρέπει», θα μπορούσε να είναι ελεύθερο, όπως το θέλει η ψυχανάλυση. Ο συνεχής, όμως, αγώνας εναντίον ενός «πρέπει» (υπαρξιακού), κάτω από την πίεση ενός άλλου «πρέπει» (ψυχαναλυτικού), είναι η ψυχολογική παγίδα στην οποία ολισθαίνει το άτομο που προσπαθεί να συμμορφώνεται με τους ψυχαναλυτικούς «κανόνες». Έτσι, άθελά του αποδύεται σ’ ένα μυθικό αγώνα ψυχικής υγείας.

Αυτός, εξάλλου, ο εγκλωβισμός του ατόμου μεταξύ των δύο «πρέπει» εκφράζει, συγχρόνως, το είδος, τις διαστάσεις και την ποιότητα του αισθήματος (ή βιώματος) της ενοχής, που αποτελεί πάντοτε το έσχατο υπόβαθρο του υπαρξιακού προβληματισμού του ατόμου αυτού. Πράγμα που σημαίνει την αναπόφευκτη σύνδεση του ατόμου με τις αξιολογικές διαστάσεις της υπαρξιακής του προοπτικής! Ακόμη και στο χώρο του  ψυχολογικού -«υπαρξιστικού» στοχασμού, η αίσθηση της ενοχής βιώνεται σε συνάρτηση με την προοπτική της υπάρξεως.

Αυτό, ακριβώς, δείχνει ότι η ψυχολογία, από τη φύση της, εκφράζει, είτε το θέλει είτε όχι, αξιολογικές ποιότητες ζωής. Η γενική αρχή ότι η ψυχολογία είναι μια ουδέτερη αξιολογικά επιστήμη, είναι πράγματι, ο μεγαλύτερος «μύθος» που κυκλοφορεί στους χώρους του θεωρητικού αλλά και του πρακτικού προβληματισμού της επιστήμης αυτής. Γι’ αυτό, άλλωστε, το νευρωτικό χαρακτήρα της ίδιας της ψυχολογίας (Carusο) πρέπει να αποδώσει κανείς στην απώθηση της ενοχής της για την μυθική προβολή του μεγάλου αυτού ψεύδους!