Παραπληγία- τετραπληγία. Η ψυχοπαθολογία μιας σοβαρής αναπηρίας

Η 3η Δεκεμβρίου εορτάζεται ως η Παγκόσμια ημέρα ατόμων με αναπηρία. Η ημέρα αυτή, η οποία θεσπίστηκε το 1992 από τα Ηνωμένα Έθνη, εορτάζεται σε όλον τον πλανήτη προωθώντας την κατανόηση σε θέματα αναπηρίας και κινητοποιώντας υπέρ των δικαιωμάτων αξιοπρέπειας και ευημερίας των ατόμων με αναπηρία. Επιδιώκει την αύξηση του βαθμού ένταξης των ατόμων με αναπηρία σε κάθε πτυχή της πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής.

Τι είναι όμως η αναπηρία;

Αναπηρία ορίζεται ως ο περιορισμός της κοινής δραστηριότητας του λόγου, έργου ή άμεσης αντίληψης λόγω σωματικής ή πνευματικής βλάβης ενός ανθρώπου. Γενικά, η αναπηρία διακρίνεται σε μερική και ολική καθώς και σε σωματική και διανοητική.

Τα αίτια της αναπηρίας μπορεί να είναι:

• απώλεια όρασης
• μετατραυματική παράλυση
• απώλεια άνω άκρων
• απώλεια κάτω άκρων
• αφασία
• παραπληγία- τετραπληγία
• απώλεια ενός άκρου
• ψυχοπάθεια

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε στην παραπληγία και τετραπληγία.

Τί εννοούμε με τους όρους παραπληγία και τετραπληγία;

Η παραπληγία και η τετραπληγία αποτελούν παθήσεις στις οποίες έχουμε παράλυση των κάτω άκρων και παράλυση άνω και κάτω άκρων αντίστοιχα προκαλούμενη από βλάβη του νωτιαίου μυελού. Η βλάβη αυτή μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμό, διαταραχή της διάπλασης, συριγγομυελία, επισκληρίδιο απόστημα, αιματομυελία, νεοπλάσματα του νωτιαίου μυελού, οξεία εγκάρσια μυελίτιδα και πολλαπλή σκλήρυνση.

Αρχικά, αφού συμβεί η βλάβη, παρατηρείται χαλαρή αισθητικοκινητική παραπληγία ή τετραπληγία από το σημείο της βλάβης και κάτω, δηλαδή ο ασθενής είναι χαλαρός (κατάργηση των τενόντιων αντανακλαστικών) και δεν κινεί τα κάτω ή και τα τέσσερα άκρα αντίστοιχα. Στη συνέχεια η παράλυση γίνεται σπαστική, δηλαδή αυξάνονται τα τενόντια αντανακλαστικά. Φυσικά έχουμε και αισθητικές διαταραχές. Ανάλογα το ύψος της βλάβης στον νωτιαίο μυελό ο ασθενής εμφανίζει διαφορετική κλινική εικόνα. Εκτός από κινητικά και αισθητικά προβλήματα, ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει και ορθοκυστικές διαταραχές (όπως απώλεια ούρων και κοπράνων) καθώς και σεξουαλικές διαταραχές (στυτικές δυσλειτουργίες).

Θεραπεία παραπληγίας-τετραπληγίας

Η θεραπεία ενός παραπληγικού ή ενός τετραπληγικού ασθενούς, αν δεν είναι αναστρέψιμη η βλάβη, έγκειται στη σταθεροποίηση της κατάστασής του και την πρόληψη περαιτέρω βλάβης. Υπάρχει ανάγκη παρακολούθησης από πολλές ειδικότητες, όπως Νευρολόγοι και Νευροχειρουργοί αλλά και Πνευμονολόγος για την παρακολούθηση της αναπνευστικής πορείας του ασθενούς, Ουρολόγος- Ανδρολόγος για τις διαταραχές που προαναφέραμε και Παθολόγος για διάφορες άλλες επιπλοκές που μπορεί να προκύψουν. Επίσης, οι ασθενείς υποβάλλονται σε φυσικοθεραπείες και εργασιοθεραπείες προσπαθώντας να βελτιώσουν την όποια κίνηση μπορούν να έχουν αλλά και ευθυγραμμίζοντας το σώμα αποτρέποντας τις παραμορφώσεις.

Για τον παραπληγικό-τετραπληγικό ασθενή η κατάσταση αυτή είναι δύσκολη και επηρεάζει πολύ αρνητικά την ψυχολογία του. Σημαντική είναι, λοιπόν, και η συμβολή του Ψυχολόγου ή του Ψυχιάτρου για να μπορέσει να βοηθήσει τον ασθενή να προσαρμοστεί στη νέα του κατάσταση.

Πώς επηρεάζει αυτή η κατάσταση τον ασθενή αλλά και τους γύρω του;

Η παραπληγία ή τετραπληγία δημιουργεί στον ασθενή και το περιβάλλον του το αίσθημα της απώλειας. Η απώλεια,που στις συγκεκριμένες περιπτώσεις είναι η απώλεια της κίνησης, είναι μεγάλο πλήγμα για το Εγώ του ασθενούς (ναρκισσιστικό πλήγμα ή ευνουχισμό). Το ακέραιο σώμα έκανε μια δουλειά στο Εγώ και τώρα, μετά τον ακρωτηριασμό (μόνιμο τραύμα, ασθένεια, αναπηρία κλπ), σταματάει να κάνει αυτή τη δουλειά. Επίσης  έχουμε το αίσθημα του πένθους, το οποίο εμφανίζεται πρωτίστως μέσω του αρνητικού μηχανισμού της άρνησης. Ο ασθενής δυσκολεύεται να αποχαιρετήσει αυτό που έχει χάσει. Αρνείται την απώλεια. Πολλές φορές εκδηλώνει, ειδικά τις πρώτες εβδομάδες, επιθετικότητα και κατάθλιψη. Η κατάθλιψη μπορεί να εκφράζεται με αυτοκαταστροφικές πράξεις, άρνηση θεραπείας, επιθετικές αντιδράσεις. Το άγχος είναι αυξημένο συνοδευόμενο από ένα αίσθημα ανικανοποίητου, κλάμα, αποθάρρυνση για το μέλλον, αίσθημα τιμωρίας, λύπη, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων.

Η παραπληγία και τετραπληγία είναι κινητικές αναπηρίες, επομένως τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του «αναγκάζονται» να αλλάξουν ρόλους, δραστηριότητες, σκοπούς. Πρόκειται για μια συνεχής δοκιμασία προσαρμογής. Είναι προεξάρχουσας σημασίας η υποστήριξη του ασθενούς από τα άτομα του περιβάλλοντός του. Όλοι μες την οικογένεια μαθαίνουν να ζουν με ένα άτομο που μπορεί άλλοτε να τους φρόντιζε και τώρα αδυνατεί να το κάνει. Αλλά και να μη συνέβαινε αυτό, είναι δύσκολη η αναδιαμόρφωση των ρόλων μέσα σε ένα σπίτι με παραπληγικό ή τετραπληγικό. Ο ασθενής εμφανίζει προβληματική εξαρτητική συμπεριφορά (παλινδρόμηση), ενώ συχνά εμφανίζουν κατάθλιψη και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Η ψυχολογική υποστήριξη οφείλει να περιλαμβάνει όχι μόνο τον παρα/τετραπληγικό αλλά και το περιβάλλον του.

Κοινωνικά θέματα και αναπηρία

Σε πραγματικά πολιτισμένες- οργανωμένες χώρες τα άτομα με ειδικές ανάγκες, όπως στη προκειμένη περίπτωση οι παραπληγικοί και οι τετραπληγικοί, αντιμετωπίζονται με σεβασμό που φαίνεται στην πράξη και όχι στα λόγια ή στα χαρτιά. Με τον όρο σεβασμό εννοούμε την εξασφάλιση ανεμπόδιστης πρόσβασης του ασθενή στη χρήση όλων των δημόσιων χώρων και υπηρεσιών. Να μπορεί να κινηθεί με άνεση στα πεζοδρόμια και τις διαβάσεις, να υπάρχει κατάλληλος χώρος Parking, ειδικά διαμορφωμένοι είσοδοι και έξοδοι κτιρίων, τουαλέτες, γραφεία κτλ. Όλα έχουν προδιαγραφές και σημάνσεις για άτομα με αναπηρία που τα χρειάζονται.

Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Οι περισσότεροι χώροι δεν έχουν τις κατάλληλες προδιαγραφές για να μπορεί να εξυπηρετηθεί ο παρα/τετραπληγικός με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ενταχθεί γρήγορα στη κοινωνία. Αν δεν μπορεί να κυκλοφορήσει με το αμαξίδιο του στα πεζοδρόμια, στις διαβάσεις ή δεν μπορεί να κάνει τις δουλειές του στις διάφορες υπηρεσίες, ποιός είναι ο λόγος να βγει από το σπίτι του και να ταλαιπωρηθεί; Το άλλο ζητούμενο στη χώρα μας είναι ότι και όταν ακόμη υπάρχουν κάποιες σημάνσεις ή κατασκευές για τα άτομα με παραπληγία ή τετραπληγία, καταργείται στην πράξη από την αυθαιρεσία όσων πιστεύουν ότι δεν κάνουν κακό ούτε θα τιμωρηθούν, όπως με το να σταθμεύουν όπου εξυπηρετεί τους ίδιους.

Επίλογος

Η παραπληγία και η τετραπληγία είναι από τις σημαντικότερες σωματικές αναπηρίες με σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή του ασθενούς. Είναι σημαντική η υποστήριξη από τους ιατρούς, την οικογένεια αλλά και την κοινωνία. Ας ελπίζουμε ότι με τον εορτασμό της Παγκόσμιας ημέρας ατόμων με αναπηρία, κάποιοι θα βοηθήσουν στη βελτίωσης της κατάστασης στη χώρα μας, όμως το θέμα αυτό αφορά και τη συμπεριφορά όλων μας.